Bút máy không chỉ là công cụ viết, mà còn là người bạn đồng hành của những tâm hồn yêu nét chữ. Và ngòi bút máy chính là linh hồn, quyết định phong cách và trải nghiệm viết của mỗi người. Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá thế giới đa dạng của các loại ngòi bút máy thông dụng, giúp bạn tìm ra “chân ái” cho riêng mình.
Mục lục
1. Ngòi Bút Máy Tròn
Ngòi tròn là loại ngòi phổ biến và truyền thống nhất. Với đầu ngòi hình tròn, ngòi tròn tạo ra nét chữ đều đặn, ổn định và ít phụ thuộc vào góc viết. Đây là lựa chọn lý tưởng cho người mới bắt đầu, những ai ưa thích nét chữ đơn giản, dễ đọc và sử dụng hàng ngày.
Ngòi bút máy tròn của bút thường đơn giản, với kích cỡ nét từ nhỏ đến lớn được ký hiệu là EF, F, M, B, BB, thậm chí là 3B. Ngoài ra, còn có MF cho kích cỡ giữa M và F. Một biến thể của ngòi tròn là Oblique, có hình dáng ngòi tròn nhưng vát bên trái khi nhìn từ góc độ người dùng tay phải, với các ký hiệu như OM, OB, OBB, và đôi khi là OF hoặc OBBB (O3B).
Kích cỡ của ngòi tròn cũng khác nhau tùy theo hãng sản xuất. Chẳng hạn, ngòi size M của Pelikan có thể lớn hơn của Lamy nhưng nhỏ hơn của Montblanc. Bút ướt, chứa nhiều mực, cũng có thể tạo cảm giác nét bút lớn hơn. Theo quan điểm cá nhân tôi, kích thước của ngòi tròn thường như sau:
0,3 – 0,4mm cho size EF (Extra-Fine, rất mảnh).
0,4 – 0,5mm cho size F (Fine, mảnh).
0,5 – 0,7mm cho size M (Medium, trung bình).
Khoảng 0,6mm cho size MF (Medium Fine).
0,7 – 0,9mm cho size B (Broad, đậm).
0,9 – 1mm cho size BB (Double Broad, rất đậm).
1mm – 1,2mm cho size 3B (siêu đậm).
Ưu điểm:
- Dễ sử dụng: Không đòi hỏi kỹ thuật viết cầu kỳ.
- Nét chữ ổn định: Ít bị ảnh hưởng bởi góc viết.
- Phù hợp với nhiều loại giấy: Từ giấy trơn đến giấy nhám.
Nhược điểm:
- Ít nét thanh đậm: Không tạo ra sự đa dạng về nét chữ.
2. Ngòi Bút Máy Nét Thanh Nét Đậm
Vào những năm 90 của thế kỷ trước và trước đó, các ngòi bút dùng cho mục đích calligraphy thường được gọi là ngòi Italic, có lẽ vì chúng được thiết kế đặc biệt cho chữ Italic. Ngày nay, ngòi bút thường được phân loại theo kích cỡ tính bằng mm. Ví dụ như Sheaffer của Mỹ, cùng một kiểu ngòi calligraphy nhưng trước đây được ký hiệu bằng chữ ‘Italic’ cùng các ký hiệu F, M, B, còn sau này được chuyển sang kích thước mm để đảm bảo độ chính xác hơn do các ký hiệu F, M, B không thống nhất được về kích thước.
Ngòi nét thanh nét đậm có đầu ngòi được cắt phẳng, tạo ra nét chữ thanh mảnh khi viết theo chiều dọc và nét đậm khi viết theo chiều ngang. Loại ngòi này thường được sử dụng trong thư pháp và viết chữ nghệ thuật, mang đến nét chữ cá tính, sáng tạo và độc đáo.
Bút của châu Âu như Lamy, Pelikan (Đức), Stipula, Visconti (Italy) thường mô tả kiểu ngòi là dạng Italic (Italic style nib) và cung cấp thông tin kích cỡ bằng mm. Pelikan có loại ngòi này trong model ‘Script’. Ngòi dạng Italic và stub có hình dáng khá giống nhau nên đôi khi bị nhầm lẫn. Ngòi Italic cổ điển (Classic Italic) có các cạnh sắc, bản ngòi mỏng hơn. Ngòi Cursive Italic cho phép viết nhanh hơn nhờ các cạnh bo tròn, tạo diện tích tiếp xúc với giấy lớn hơn, do đó, cùng một độ rộng, ngòi Cursive Italic sẽ cho nét mảnh nhất lớn hơn ngòi Classic Italic. Ngòi stub là dạng mượt hơn của Cursive Italic.
Ngòi bằng chất liệu thép thường bằng đầu, cạnh ngòi bo mềm để viết trơn. Một số ngòi Italic bằng vàng thường có điểm iridium ở đầu ngòi để tránh mài mòn.
Bút Âu-Mỹ có sự khác biệt so với bút Á, đặc biệt là bút Nhật. Ví dụ, Pilot có model Prera với ký hiệu CM (calligraphy medium) ngụ ý ngòi cỡ trung bình để viết calligraphy (mẫu tự La-tinh). Model 78G của Pilot có ký hiệu B nhưng thực chất là ngòi dạng italic/stub. Theo tôi, ngòi này nên được ký hiệu là CB (calligraphy broad) để chính xác hơn. Model này có hình dáng ngòi giống Prera CM nhưng chất lượng kém hơn hẳn vì chỉ là dòng entry level.
Bút máy Trung Quốc nổi tiếng nhất ở Việt Nam là Hero. Hero với dòng bút Kim tinh là kỷ niệm của thế hệ học sinh Việt Nam thập niên 60, 70 và đầu 80. Hero có nhiều size ngòi: 0.38, 0.5, 0.7, 0.8, 1.0, 1.2 và 1.5mm. Riêng loại ngòi ống/ngòi bao kín (Hero 331, 366…) chỉ có 2 cỡ: 0.38 và 0.5mm. Các ngòi trên là dạng ngòi tròn, tôi chưa từng thấy ngòi Italic trong bút Hero.
Ưu điểm:
- Nét chữ đa dạng: Tạo ra sự tương phản giữa nét thanh và nét đậm.
- Phù hợp với chữ nghệ thuật: Thư pháp, calligraphy, viết bullet journal.
- Thể hiện cá tính: Nét chữ độc đáo, không “đụng hàng”.
Nhược điểm:
- Đòi hỏi kỹ thuật: Cần luyện tập để làm chủ nét chữ.
- Khó sử dụng hàng ngày: Không phù hợp với tốc độ viết nhanh.
3. Ngòi Bút Máy Dẻo (Flex Nib): Uyển Chuyển và Biểu Cảm
Fountain pen hay bút máy, tên gọi quen thuộc ở Việt Nam, mang đến một chút bí ẩn vì không có “máy” gì trong đó cả. Có lẽ tên gọi này xuất phát từ sự tự động của dòng mực, đặc biệt là với các bút sử dụng piston vặn đuôi. Trong số các loại bút máy, Montblanc Boheme với ngòi thụt ra thụt vào có lẽ là thiết kế đậm chất khoa học kỹ thuật nhất.
Ngòi dẻo được làm từ vật liệu có độ đàn hồi cao, cho phép ngòi tách ra khi ấn mạnh, tạo ra nét thanh đậm linh hoạt và biểu cảm. Ngòi dẻo thường được sử dụng trong thư pháp và viết chữ nghệ thuật, mang đến nét chữ mềm mại, uyển chuyển và đầy cảm xúc.
Ngòi bút máy thường được làm từ thép hoặc vàng. Dù giá trị vật chất của hai loại ngòi này khác nhau, nhưng với những người yêu thích bút máy, yếu tố quan trọng lại là tính flex (độ dẻo, khả năng uốn cong) của ngòi.
Flex nib, tên gọi chung cho các loại ngòi có tính dẻo, có thể được phân chia chi tiết hơn thành semi-flex, flex, super-flex theo độ dẻo, hay fine flex, normal flex, broad flex theo cỡ nét. Độ dẻo của ngòi phụ thuộc vào từng hãng sản xuất, tương tự như cách phân loại cỡ ngòi tròn. Ví dụ, ngòi flex của Noodler’s Ahab yêu cầu lực ấn khá lớn để tạo độ dẻo, trong khi ngòi thép của Brause lại nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
Ngòi bút máy vàng thường được nhắc đến nhiều khi nói về flex nib. Ngoài giá trị vật chất, ngòi vàng còn được đánh giá cao bởi độ mềm dẻo và đàn hồi. Ngòi vàng flex thường có đầu nhọn, lý tưởng cho viết tay kiểu Copperplate và Spencerian, với khả năng tạo ra nét mảnh nhất và nét rộng nhất trên cùng một ngòi bút.
Độ dẻo của ngòi vàng phụ thuộc vào vật liệu pha chế cùng vàng khi chế tạo ngòi. Ví dụ, cùng là ngòi 18k nhưng có ngòi mềm mượt, có ngòi lại khá cứng như ngòi thép. Ngòi vàng của các dòng bút cổ thường mượt mà, trong khi ngòi vàng hiện đại lại khá cứng. Ngòi vàng của Montblanc hay Pelikan thì êm ái, còn ngòi vàng của Nhật lại có phần cứng hơn. Việc chọn lựa ngòi bút phù hợp với độ cứng mềm tùy thuộc vào sở thích và khả năng điều khiển nét bút của từng người.
Ưu điểm:
- Nét chữ biến hóa: Tạo ra sự chuyển đổi mượt mà giữa nét thanh và nét đậm.
- Thể hiện cảm xúc: Nét chữ sống động, giàu biểu cảm.
- Phù hợp với chữ nghệ thuật: Thư pháp, calligraphy.
Nhược điểm:
- Đòi hỏi kỹ thuật cao: Cần luyện tập nhiều để điều khiển ngòi.
- Dễ hư hỏng: Cần bảo quản cẩn thận để tránh làm hỏng ngòi.
4. Các Loại Ngòi Bút Máy Khác:
Ngoài ba loại ngòi phổ biến trên, còn có nhiều loại ngòi khác với những đặc điểm riêng biệt:
- Ngòi Oblique: Tạo ra nét chữ nghiêng, thường được sử dụng trong viết chữ nghiêng.
- Ngòi Music: Tương tự ngòi nét thanh nét đậm, nhưng có đầu ngòi cắt vát hơn, tạo ra nét thanh đậm rõ ràng hơn.
- Ngòi Zoom: Có khả năng điều chỉnh độ rộng nét chữ, từ nét thanh đến nét đậm.
- Ngòi Architect: Có đầu ngòi hình chữ nhật, tạo ra nét chữ đậm và đều.
5. Lựa Chọn Ngòi Bút Máy Phù Hợp:
Để lựa chọn ngòi bút phù hợp, bạn cần xem xét các yếu tố sau:
- Mục đích sử dụng: Viết hàng ngày, viết chữ nghệ thuật, thư pháp,…
- Phong cách viết: Nét chữ đơn giản, thanh đậm, mềm mại,…
- Kinh nghiệm: Người mới bắt đầu nên chọn ngòi tròn, người có kinh nghiệm có thể thử các loại ngòi khác.
- Sở thích cá nhân: Lựa chọn ngòi bút máy mà bạn cảm thấy thoải mái và yêu thích nhất.
6. Bảo Quản Ngòi Bút Máy:
Để ngòi bút luôn hoạt động tốt, bạn cần bảo quản đúng cách:
- Vệ sinh thường xuyên: Sau khi sử dụng, rửa sạch ngòi bằng nước ấm và lau khô.
- Tránh va đập: Không để ngòi bút máy va đập mạnh, tránh làm hỏng ngòi.
- Bảo quản nơi khô ráo: Tránh để ngòi bút tiếp xúc với độ ẩm cao.
Lời kết:
Hi vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại ngòi bút máy thông dụng. Hãy dành thời gian khám phá và trải nghiệm, để tìm ra ngòi bút phù hợp nhất với phong cách và cá tính của bạn. Chúc bạn luôn có những trải nghiệm viết thú vị và sáng tạo!
